PM MATRUTAV YOJANA भारत सरकारने महिलांच्या आरोग्याची काळजी घेत आणि त्यांच्या आर्थिक सक्षमीकरणासाठी अनेक योजना राबवल्या आहेत. त्यातील एक महत्त्वाची योजना म्हणजे ‘प्रधानमंत्री मातृ वंदना योजना’. ही योजना केंद्र सरकारने २०१७ साली सुरू केली होती आणि या योजनेअंतर्गत गर्भवती महिलांना एकूण ६००० रुपयांपर्यंतची आर्थिक मदत मिळते.
या योजनेचा मुख्य हेतू गर्भवती महिलांना योग्य आरोग्य सेवा मिळावी आणि त्यांना पोषणयुक्त आहार उपलब्ध व्हावा याची खात्री करणे हा आहे. गर्भधारणेच्या काळात आणि बाळंतपणानंतर माता व बालकांचे आरोग्य सुधारणे हे या योजनेचे प्राथमिक लक्ष्य आहे. याद्वारे भारतातील मातामृत्यूचे प्रमाण कमी करण्याचा प्रयत्न केला जात आहे.
आर्थिक सहाय्याची रकम आणि वितरण पद्धती
प्रधानमंत्री मातृ वंदना योजनेअंतर्गत महिलांना एकूण ५००० रुपयांची थेट आर्थिक मदत तीन वेगवेगळ्या टप्प्यांत दिली जाते:
पहिला हप्ता – १००० रुपये
गर्भधारणेच्या सुरुवातीच्या काळात जेव्हा महिला आंगणवाडी केंद्रावर किंवा मान्यताप्राप्त आरोग्य केंद्रात आपली नोंदणी करवते, तेव्हा तिला पहिला हप्ता म्हणून १००० रुपये दिले जातात.
दुसरा हप्ता – २००० रुपये
गर्भधारणेच्या सहाव्या महिन्यानंतर, किमान एक अँटी-नॅटल चेकअप (ANC) पूर्ण केल्यानंतर महिलेला दुसरा हप्ता म्हणून २००० रुपये मिळतात.
तिसरा हप्ता – २००० रुपये
बाळाच्या जन्मानंतर, जन्म नोंदणी पूर्ण झाल्यावर आणि बाळाला BCG, OPV, DPT आणि हिपॅटायटिस-B या लसींचा पहिला डोस दिल्यानंतर अंतिम २००० रुपये दिले जातात.
अतिरिक्त लाभ
जननी सुरक्षा योजनेअंतर्गत संस्थात्मक प्रसुतीसाठी अतिरिक्त १००० रुपयांची मदत दिली जाते. अशाप्रकारे एकूण ६००० रुपयांपर्यंतची आर्थिक मदत मिळू शकते.
योजनेची कार्यक्षेत्रे
ही योजना देशभरातील शहरी आणि ग्रामीण दोन्ही भागांत लागू करण्यात आली आहे. १ जानेवारी २०१७ पासून ही योजना कार्यान्वित होत आहे आणि आतापर्यंत लाखो महिलांनी याचा लाभ घेतला आहे.
महाराष्ट्रातील प्रगती
महाराष्ट्र राज्यात या योजनेची अंमलबजावणी यशस्वीपणे होत आहे. २०२४-२५ या वर्षासाठी राज्यातील ३६ जिल्ह्यांमध्ये ५ लाख ६८ हजार ४३६ लाभार्थ्यांची नोंदणी करण्याचे उद्दिष्ट ठेवण्यात आले होते. यापैकी ५ लाख १ हजार २०४ अर्जांची यशस्वी नोंदणी करण्यात आली आहे.
राष्ट्रीय पातळीवरील यश
२०१७ ते मार्च २०२४ या कालावधीत देशभरात ३५ लाख महिलांनी या योजनेचा लाभ घेतला आहे. या योजनेसाठी केंद्र सरकारने १३८८ कोटी रुपयांहून अधिक निधी वाटप केला आहे.
आरोग्य तपासणीचे फायदे
या योजनेअंतर्गत गर्भवती महिलांना नियमित आरोग्य तपासणी करवण्यास प्रोत्साहन दिले जाते. या तपासणीत हिमोग्लोबिन तपासणी, रक्त तपासणी, साखरेची पातळी, रक्तदाब, वजन आणि इतर आवश्यक तपासण्या समाविष्ट केल्या जातात.
गर्भवती महिला ३ ते ६ महिन्यांच्या गर्भधारणेच्या टप्प्यावर सरकारी दवाखाना, आरोग्य केंद्र किंवा संबंधित खासगी दवाखान्यात वेळेवर तपासणीसाठी संपर्क साधू शकतात.
अर्ज प्रक्रिया
या योजनेचा लाभ घेण्यासाठी गर्भवती महिलांना स्थानिक आंगणवाडी केंद्र किंवा जवळच्या आरोग्य केंद्रात संपर्क साधावा लागेल. तेथील कर्मचारी योग्य मार्गदर्शन करून अर्ज प्रक्रिया पूर्ण करण्यात मदत करतील.
या योजनेचा लाभ घेण्यासाठी महिला भारतीय नागरिक असावी आणि तिचे वय १८ वर्षांपेक्षा जास्त असावे. पहिल्या बाळासाठी ही योजना लागू आहे.
या योजनेमुळे गर्भवती महिलांमध्ये आरोग्य जागरूकता वाढली आहे. नियमित तपासणी आणि योग्य पोषणामुळे माता आणि बालकांचे आरोग्य सुधारत आहे. याचा परिणाम म्हणून मातामृत्यूचे प्रमाण कमी होण्यास मदत होत आहे.
प्रधानमंत्री मातृ वंदना योजना ही महिला सक्षमीकरणाच्या दिशेने टाकलेले एक महत्त्वाचे पाऊल आहे. या योजनेद्वारे गर्भवती महिलांना आर्थिक सहाय्य मिळत आहे आणि त्यांच्या आरोग्याची योग्य काळजी घेतली जात आहे. हे केवळ व्यक्तिगत फायदे नसून संपूर्ण समाजाच्या आरोग्यासाठी फायदेशीर आहे.
अस्वीकरण (Disclaimer): वरील माहिती आम्ही इंटरनेट प्लॅटफॉर्मवरून गोळा केली आहे. आम्ही या बातमीच्या १००% सत्यतेची हमी देत नाही. त्यामुळe कृपया सविचार करून पुढील प्रक्रिया करा. अचूक आणि अद्ययावत माहितीसाठी संबंधित सरकारी कार्यालयात संपर्क साधावा किंवा अधिकृत वेबसाइटची तपासणी करावी.